Nie wszystkie dzieci rozwijają się w równym tempie i nie wszystkie mogą pochwalić się podobnymi osiągnięciami rozwojowymi w tym samym czasie. Na rozwój dziecka w każdym okresie jego życia wpływają liczne czynniki społecznie i biologiczne, co skutkuje tym, że dzieci w podobnym wieku czasami znacząco różnią się od siebie.

Rozwój dziecka zależy przede wszystkim od tego jak funkcjonuje jego centralny układ nerwowy, odpowiedzialny za odbieranie bodźców, przetwarzanie informacji i zawiadywanie zachowaniem. Dzieci różnią się od siebie wrażliwością na bodźce, emocjonalnością, wytrwałością, tempem uczenia się, koncentracją uwagi.

Z drugiej strony na rozwój dziecka w ogromnym stopniu wpływają interakcje z innymi ludźmi. Oznacza to, że rodzice, inni dorośli oraz dzieci tworzą podstawowe środowisko rozwojowe dla każdego dziecka.

Przejście dziecka na kolejny stopień edukacji np. z przedszkola do szkoły podstawowej to zawsze sprawdzian dla niego i jego rodziców. Młodsze dzieci bardziej wymagają opieki i wspierania ich w trudnych sytuacjach. Starsze dzieci są nie tylko bardziej samodzielne ale też coraz bardziej zadowolone ze swojej samodzielności. Samodzielność, zaradność, umiejętność poszukiwania pomocy, poczucie własnej wartości oraz skuteczności – to wszystko buduje w dziecku pozytywny stosunek do siebie.

Takie cechy oznaczają, że dziecko jest gotowe do kolejnego ważnego kroku w swoim rozwoju, jakim jest podjęcie nauki w szkole. Szkoła podobnie jak wcześniej przedszkole, stawia przed dzieckiem różne wymagania tj. uczenie się, budowanie relacji z innymi, dostosowanie się w zachowaniu w różnych sytuacjach i wobec różnych osób, umiejętności przestrzegania reguł. Gdy dziecko jest dobrze przygotowane te wszystkie wymagania nie stanowią dla niego zagrożenia ale wielkie rozwojowe wyzwanie. Przy wsparciu rodziców oraz nauczycieli dziecko może każdego dnia przeżyć coś nowego i ekscytującego, a pokonywanie przeszkód może stać się drogą budowania pozytywnej samooceny i wiary w swoje możliwości i umiejętności. W odnalezieniu się w szkole mogą dziecku pomóc jego najbliżsi. Nie trzeba specjalnego nakładu czasu ani środków finansowych, wystarczy bycie blisko dziecka, pomysł ość i wykorzystanie naturalnych sytuacji. Dobrym momentem na takie rozwojowe wzmocnienie jest czas wolny spędzany razem z rodzicami.

W jakich obszarach wzmacniać dziecko?

1. Samodzielność – dziecko samodzielne to takie, które potrafi poradzić sobie w typowych, codziennych sytuacjach np. ścielenie łóżka, przygotowanie ubrania, sprzątnięcie po zabawie czy pomoc w pracach kuchennych. Umie zaspokoić swoje podstawowe potrzeby fizjologiczne, emocjonalne i poznawcze. Dziecko samodzielne szybciej poradzi sobie z nowymi sytuacjami jakie czekają je w szkole.

Jak wzmocnić samodzielność dziecka?

• Włączać dziecko w prace domowe, stosować podział pracy ale bez wyręczania – dzieci lubią być traktowane poważnie.
• Rozmawiać z dzieckiem w trakcie wykonywania wspólnych prac – to dobra okazja do lepszego poznania swojego dziecka.
• Pozostawiać pole do własnych pomysłów i zachęcanie do tego – np. urządzenie swojego pokoju lub zaplanowanie obiadu.
• Zachęcać do dokonywania wyborów – np. wybieranie ubrania albo możliwości spędzenia popołudnia.

2. Ciekawość świata – dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym są ciekawe wszystkiego co je otacza i zasypują otoczenie pytaniami. Jednak ich wiedza o świecie w dużym stopniu zależy od tego, jak te pytania traktują dorośli. Dzieci, które dużo wiedzą będą lepszymi uczniami i jednocześnie będą aktywniej włączać się w realizowane zadania szkolne.

Jak rozwijać u dziecka ciekawość świata?

• Zabierać dziecko w różne miejsca – np. do kina, teatru, banku, hipermarketu, galerii, metra, muzeum, szewca, biblioteki.
• Podróżować z dzieckiem – w różne miejsca i różnymi środkami lokomocji
• Rozmawiać z dzieckiem, prowokować do zadawania pytań, poszukiwania odpowiedzi.

3. Pomysłowość – dzieci mają bujną wyobraźnię. Lubią wymyślać różne historie i często problemem jest odróżnienie fikcji od rzeczywistości. Fantazję i pomysł ość widać we wszystkich ich działaniach, gdy tylko zostawi im się nieco swobody. Nadmierna kontrola dorosłych, silny nacisk na posłuszeństwo i poprawne zachowania mogą tę naturalną dziecięcą skłonność nie tylko zahamować, ale wręcz stłumić. A pomysłowość i twórcze myślenie są niezbędne w toku nauki w szkole.

Jak wzmacniacz pomysłowość?

• Zachęcać dziecko do różnych form ekspresji – np. rysowanie, malowanie, lepienie, śpiew, taniec, grę na instrumentach.
• Opowiadać dziecku różne historie, wymyślać je wraz z dzieckiem, ilustrować rysunkami, zapisywać.
• Grać z dzieckiem w różne gry – np. planszowe, językowe, rymowanki, wyliczanki.
• Zachęcać do niestandardowych pomysłów – np. nietypowe prezenty dla bliskich.

4. Kompetencje społeczne – pójście do szkoły to zawsze zmierzenie się z nową rzeczywistością, także społeczną. To nowi dorośli, wielu nowych kolegów i koleżanek. Te dzieci, których rodzice wcześniej zadbali o ich szerokie i różnorodne kontakty społeczne szybciej się w tej złożonej szkolnej rzeczywistości odnajdą. Te, które chowane były „pod kloszem” będą miały trudniej.

Jak rozwijać kompetencje społeczne dziecka?

• Otwarcie się rodziny – utrzymywanie kontaktów z bliższymi i dalszymi krewnymi, znajomymi, sąsiadami i włączać w nie dziecko np. przez drobne wspólne prace, wyjścia, wyjazdy.
• Zadbać o to by dziecko miało jak najwięcej kontaktów z innymi dziećmi w różnym wieku, szczególnie gdy jest jedynakiem.
• Uczyć, głównie na własnym przykładzie, różnych form nawiązywania i podtrzymywania relacji – rozmowy przez telefon z chorą babcią, wysyłanie maili, kartek świątecznych, robienie laurek z okazji urodzin czy imienin.
• Ostatni dzwonek!

W ciągu roku szkolnego wielu rodziców nie ma zbyt wiele czasu, by zajmować się swoim dzieckiem tak, jakby chcieli. Praca zawodowa, zmęczenie, pośpiech, problemy życia codziennego nie sprzyjają spokojnemu i cierpliwemu kontaktowi z ciekawskim dzieckiem. Pozostają więc weekendy, wolne dni i przede wszystkim wakacje.

Wolny czas spędzony z rodzicami jest dla dziecka bardzo ważny. To czas na przygotowania – ubrania, wyprawki szkolnej oraz „korepetycje rozwojowe” ze strony rodziców. To także czas na wzmocnienie, ugruntowanie tego, co dziecko już wie i umie, co zdobyło w toku edukacji. To czas na chwalenie i wyrażanie swojego zadowolenia z osiągnięć dziecka.

Dziecko rozpoczynając naukę z mocnym poczuciem własnej wartości, z przekonaniem, że rodzice są z niego dumni i zadowoleni nie boi się zadawania pytań, gdy czegoś nie rozumie lub nie wie. Jest bardziej wytrwałe i dąży do celu pomimo przeszkód, które bywają nieuniknione. Chętnie opowiada o tym, co działo się w szkole, z większym zapałem zabiera się za odrabianie zadań domowych.

Jak wzmocnić samoocenę dziecka?

• Wykorzystywać naturalne sytuacje, aby dziecko mogło się jak najwięcej ruszać, biegać, skakać, wykonywać różne czynności fizyczne.
• Włączać dziecko w jak najwięcej działań wspólnych z innymi dorosłymi i dziećmi aby mogło nauczyć się od nich wielu nowych rzeczy.
• Dużo z dzieckiem rozmawiać, pytać, wyrażać swoje zadowolenie, chwalić je, że dało sobie z czymś radę lub nauczyło się czegoś czy dowiedziało, poznało nowych kolegów.
• Rozmawiać z dzieckiem o szkole, ale nie ujawniać wobec niego swoich niepokojów, pretensji, nie nastawiać go negatywnie wobec nauczycieli, szkoły, programu nauczania – niepokój rodziców może udzielić się dziecku.

Agata Jacaszek